11 marca 2016 r.

Dostęp do informacji publicznej to nasze prawo zagwarantowane przez najwyższy akt prawny jakim jest Konstytucja. Zgodnie z zapisem Art. 61 Konstytucji:

1.      Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

2.      Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.

3.      Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.

4.      Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.

Ustawowym narzędziem służącym wykonaniu naszego konstytucyjnego prawa do informacji publicznej są przepisy Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Czym zatem jest informacja publiczna? Jest to każda informacja związana z działalnością organów władzy publicznej bez względu na formę w jakiej jest utrwalona czy jako pisemna, ustna czy audiowizualna. Każdy z nas ma zatem dostęp do umów cywilnoprawnych, faktur rozliczeń finansowych np. podróży służbowych burmistrza, radnych, do protokołów z posiedzeń jak i samych posiedzeń Rady czy komisji. Zakres tych informacji jest zatem bardzo szeroki, ale nie nieograniczony. Prawo do informacji publicznej ma na celu zapewnienie przejrzystości działań władzy. Poprzez umożliwienie obywatelom dostępu do informacji mogą oni kontrolować funkcjonowanie wszystkich szczebli organów władzy przez co mogą skutecznie eliminować ewentualne nadużycia lub działania niezgodne z prawem.

Dostęp do informacji ma każdy. Jest to pojęcie bardzo szerokie i obejmuje zarówno obywateli jak i instytucje, stowarzyszenia, firmy a nawet obcokrajowców. Aby uzyskać informację musimy złożyć wniosek, który nie wymaga żadnego uzasadnienia np.: po co nam ta informacja i gdzie ją chcemy wykorzystać. Wniosek może być pisemny, ale także ustny. Z wnioskami ustnymi mamy często do czynienia np.: gdy przychodzimy do urzędu i pytamy urzędnika o jakąś sprawę i od razu uzyskujemy odpowiedź. To też informacja publiczna, która zostaje nam przekazana niezwłocznie. Często jednak urzędnicy życzą sobie wniosku na piśmie, wtedy możemy złożyć go w sekretariacie, wysłać listem lub mailem. Co ważne wniosek nie musi być podpisany, a nawet nie musimy na nim wskazywać swoich danych osobowych i adresu. Oczywiście muszą się w nim znaleźć jakieś dane do kontaktu, ale tylko w tym celu, aby urzędnik wiedział gdzie tą informację wysłać. Wystarczy zatem adres mailowy. We wniosku musimy wskazać zakres informacji jaka nas interesuje oraz określić w jakiej formie ma zostać nam ona przekazana (kserokopia, skan itp.) a także czy ma zostać wysłana pocztą, mailem czy przekazana na płycie CD. Należy także pamiętać, że forma wniosku nie jest określona i możemy go dowolnie redagować.

Informacja publiczna jest bezpłatna jednak urząd ma prawo żądać zwrotu uzasadnionych kosztów takich jak np.: koszt ksero, płytki itp. Stąd też tak ważne jest wskazanie formy w jakiej chcemy uzyskać informację. Z własnego doświadczenia wiem, że w przypadku kopii dokumentów najlepiej poprosić o przesłanie skanów tych dokumentów mailem, ponieważ w tym przypadku nie poniesiemy żadnych kosztów. Oczywiście zanim urząd nam naliczy koszty, to powinien nas zapytać czy się na nie godzimy. Organ musi nam udzielić informacji niezwłocznie. Jednak nie później niż w ciągu 14 dni kalendarzowych od dnia złożenia wniosku. W wyjątkowych sytuacjach termin może wzrosnąć do 2 miesięcy (poprzez wskazanie określonej daty np. do dnia....). W takim wypadku musimy otrzymać w ciągu 14 dni informację o przedłużeniu terminu, te 14 dni wliczają się w 2 miesiące.

Pamiętajmy, że informacji publicznej muszą nam udzielić władze publicznie, zarówno rządowe, jak i samorządowe. Ponadto są do tego zobowiązane wszelkie instytucje, które w swojej działalności wykorzystują pieniądze publiczne lub wykonują zadania publiczne, m.in: urząd gminy, szkoły, przedszkola, stowarzyszenia, przedsiębiorstwa, fundacje, w zakresie w jakim korzystają z funduszy publicznych, a także sądy i trybunały. Ustawę stosuje się również do partii politycznych i związków zawodowych.

Czy zatem możemy zwrócić się do klubu sportowego czy stowarzyszenia aby przedstawił nam rachunki? Oczywiście, ale tylko w sytuacji kiedy dana organizacja korzysta z publicznych pieniędzy np.: z przekazywanych w formie dotacji.

Czy instytucja publiczna może nam odmówić dostępu do informacji i co zrobić, gdy nie odpowiada na nasz wniosek? O tym napiszę w następnej części.